حفظ زبانزبان به لحاظ جایگاه ممتاز در ابراز معانی و مقاصد درونى، از اهمیت ویژه‌اى برخوردار است؛ از این رو، داراى آثار گسترده و متنوع است و به لحاظ این آثار، در شرع مقدس براى آن احکامى بسیار و متنوع تشریع شده است. فهرست مندرجات۲ - آمادگی گفتار ۳ - زبان مرد ۴ - درندگی زبان ۵ - مهار زبان ۶ - حفظ زبان ۷ - گفتار و کردار ۸ - نهی از زخم زبان ۹ - وقت در کلام ۱۰ - خاموشی از گفتار ۱۱ - ثواب گفتار ۱۲ - مؤثرتر از یورش ۱۳ - پرهیز از سخن ناپسند ۱۴ - حذر از نقل سخن بی محتوا ۱۵ - جایگاه زبان خردمند و نادان ۱۶ - اهانت به شخصیت ۱۷ - رابطه عقل و گفتار ۱۸ - تفاوت راستگو و دروغگو ۱۹ - ثمرات خاموشی ۲۰ - پانویس ۲۱ - منبع ۱ - زبان خیرخواهزبان خیرخواه بهتر از مال می‌باشد. ان اللسان الصالح یجعله الله تعالی للمرء فی الناس، خیر له من المال یورثه من لا یحمده. آگاه باشید زبان خیرخواهی که خدای تعالی برای انسان در میان مردم قرار می‌دهد، بهتر است از مالی که او به عنان ارث برای کسی بگذارد که سپاسش نمی‌کند. ۲ - آمادگی گفتارالا و ان اللسان بضعة من الانسان، فلا یسعده القول اذا امتنع، و لا یمهله النطق اذا اتسع. هان! بدانید که زبان پاره گوشتی از تن آدمی است، هرگاه آمادگی در انسان نباشد زبان هم یارای سخن گفتن ندارد و در هنگام آمادگی، گفتار مهلتش نمی‌دهد. ۳ - زبان مردالمرء مخبوء تحت لسانه. مرد در زیر زبان خود نهان است. ۴ - درندگی زباناللسان سبع، ان خلی عنه عقر. زبان، درنده‌ای است که اگر رها شود زخم زند. ۵ - مهار زبانلا تجعلن ذرب لسانک علی من انطقک، و بلاغة قولک علی من سددک. تیزی زبانت را بر ضد کسی که تو را گویا کرده به کار مگیر و شیوایی گفتارت را بر ضد کسی که سخنورت نموده صرف مکن. ۶ - حفظ زبانالکلام فی وثاقک ما لم تتکلم به؛ فاذا تکلمت به صرت فی وثاقه، فاحزن لسانک کما تخزن ذهبک و ورقک. فرب کلمة سلبت نعمة و جلبت نقمه. تا نگفته‌ای سخن را در بند خودداری و چون گفتی خود را در بند سخن انداختی، بنابراین زبانت در خزینه حفظ کن، چون زر و سیمت. چه بسا یک کلمه نعمتی را برباید و نقمت و بلایی را بیاورد. ۷ - گفتار و کردارمن علم ان کلامه من عمله، قل کلامه الا فیما یعینه. هر که بداند که گفتارش از کردار او است (و بازخواست خواهد شد) کم گوید مگر در آن چه به کارش آید. ۸ - نهی از زخم زبانلا تجعلن درب لسانک علی من انقطک، و بلاغة قولک علی من سددک. [۸]
امام علی علیه‌السلام، نهج البلاغه، حکمت ۴۰۳.
بر آن کس که تو سخن آموخت زخم زبان مزن، به آن کس که تو را بلاغت آموخت رسایی گفتار خویش منما.۹ - وقت در کلاملا تظنن بکلمة خرجت من احد سوءا، و انت تجدلها فی الخیر محتملا. هر سخنی که از دهان کسی خارج می‌شود تا احتمال درستی و نیکی در آن است آن را حمل بر فساد مکن. ۱۰ - خاموشی از گفتارلا خیر فی الصمت عن الحکم؛ کما انه لا خیر فی القول بالجهل. در خاموشی گزیدن از گفتار حکمت آمیز خیر و خوبی نیست، همانگونه که در گفتار نابخردانه. ۱۱ - ثواب گفتارانما الاجر فی القول باللسان، و العمل بالایدی و الاقدام. همانا اجر و ثواب در گفتار با زبان و کردار با دست‌ها و پاهاست. ۱۲ - مؤثرتر از یورشرب قول انفذ من صول. بسا گفتاری که مؤثرتر از یورش است. ۱۳ - پرهیز از سخن ناپسندمن اسرع الی الناس بما یکرهون، قالوا فیه بما لا یعلمون. آن کس که در گفتن سخنان ناپسند به مردم که باعث رنجش آن‌ها است پروا نکند، در مورد او چیزهایی گویند که نمی‌دانند. ۱۴ - حذر از نقل سخن بی محتوا(یا بنی! ) ایاک ان تذکر من الکلام ما یکون مضحکا، و ان حکیت ذلک عن غیرک. (فرزندم!) از گفتن سخن (بی محتوایی که) خنده می‌آورد بر حذر باش، گرچه آن را از دیگری نقل کنی. ۱۵ - جایگاه زبان خردمند و نادانلسان العاقل ورا قلبه، و قلب الاحمق ورا لسانه. قلب احمق در دهان او، زبان عاقل در قلب او قرار دارد. ۱۶ - اهانت به شخصیتهانت علیه نفسه، من امر علیها لسانه. کسی که زبانش را امیر خود کند، به شخصیت خود اهانت کرده است. ۱۷ - رابطه عقل و گفتارمن اکثر اهجر، و من تکفر ابصر. هر که پر گوید هذیان گوید و هر که اندیشه کند بینا گردد. ۱۸ - تفاوت راستگو و دروغگوالصادق علی شفا منجاة و کرامة، و الکاذب علی شرف مهواة و مهانة. راستگو در آستانه نجات و بزرگواری است و درغگو در لبه پرتگاه و خواری. ۱۹ - ثمرات خاموشیبکثرة الصمت تکون الهیبة. با خاموشی بسیار، هیبت و شکوه در آدمی پدید می‌آید. ۲۰ - پانویس۲۱ - منبعسایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «حفظ زبان». رده‌های این صفحه : مقالات اندیشه قم
|